NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt presenteerde vorige week het verkiezingsprogramma van zijn partij. Men ook veel te zeggen over “onze digitale omgeving”, zoals de NSC het verwoordt. De partij stipt aan op welke wijze de overheid digitale middelen zou moeten inzetten en hoe bedrijven en burgers digitaal weerbaarder gemaakt kunnen worden. Daarnaast probeert de partij ruimte te bieden aan innovatie uit eigen land, terwijl privacy en security volgens NSC op talloze wijzen aangescherpt kunnen worden.
NSC benadrukt het belang van een transparante overheid, waarbij digitale systemen inzichtelijk dienen te zijn. Zo hoopt men een einde te kunnen maken aan de “dubieuze rol” die algoritmes met “ondoorzichtige data en aannames” hebben gespeeld, met de toeslagenaffaire als pijnlijk schoolvoorbeeld. Het openbaar maken van de “dossiers, de zwarte lijsten en databases” die overheidsinstanties hebben gebruikt, is bijvoorbeeld een prioriteit. Daarbij spreekt NSC over een “lerende overheid”, dat het naleven van de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming) zal blijven prioriteren.
Lees ook: Verkiezingen 2023: D66 stimuleert start-ups en beteugelt Big Tech
De partij pleit voor een Bureau voor Technologie, naar buitenlands voorbeeld opgebouwd. Zo is er in de Verenigde Staten een soortgelijke instantie. De Tweede Kamer moet volgens NSC de macht hebben om nieuwe technologieën te kunnen reguleren en de Autoriteit Persoonsgegevens moet kwalijke toepassingen van deze technologieën eveneens kunnen terugfluiten.
Privacy
Privacykwesties spelen overal in het programma van NSC een grote rol. De overheid mag de privacy van burgers alleen beperken als het strikt noodzakelijk is, “en alleen op de minst ingrijpende manier, met een sterk onafhankelijk toezicht.” Estland hanteert bij het bewaren van persoonsgegevens het ‘once-only’-principe, waarbij data eenmaal voorkomt in een overheidsdatabase; Nederland zou volgens NSC dit voorbeeld moeten volgen. Een “persoonlijke digitale kluis” zou daarnaast de controle geven aan burgers om hun eigen privacy te waarborgen.
NSC is kritisch over het totstandkomen van een Europese Digitale Identiteit, dat medio vorig jaar al voor veel ophef zorgde. Het zou volgens de partij het Nederlandse DigiD niet moeten inperken of aantasten. Op Europees gebied is NSC eveneens fel tegen de geplande wetgeving voor client-side scanning, die de versleuteling van bijvoorbeeld WhatsApp-berichten zou ondermijnen. Men karakteriseert dit als “massasurveillance” en sluit af met: “Onze smartphone mag geen afluisterapparaat worden.”
Tip: Tweede Kamer krijgt uitleg over client-side scanning ter voorbereiding EU-wet
Een ander concreet voorstel om de privacy en veiligheid van burgers te beschermen, is te vinden bij AI-gegenereerde afbeeldingen. Aangezien deze technologie inmiddels foto’s en video’s van echte mensen op een geloofwaardige manier kan simuleren, wil NSC dat er “zichtbare en onzichtbare watermerken” op dergelijk beeldmateriaal komt.
Digitalisering: lang niet overal
Op nationaal gebied hoopt NSC de digitalisering enigszins te stremmen: het zou nog niet gewenst zijn om digitaal stemmen mogelijk te maken, bijvoorbeeld. Dit zou namelijk “niet voldoende te beveiligen” zijn om het stemgeheim te beschermen. Wel moet de overheid digitaal bereikbaar zijn als het gaat om aangiftes van misdrijven. “Onvoldoende functionerende ICT-systemen” zouden leiden tot een vertraagd juridisch proces. Met andere woorden: de partij schroomt niet voor de inzet van digitale middelen, maar blijft op electoraal gebied voorzichtig.
NSC borduurt daarnaast voort op bestaande plannen om een centrale autoriteit te creëren die de informatiebeveiliging moet garanderen. Daarmee zou een einde komen aan de splitsing van die taak in drie overheidsdiensten verspreid over eenzelfde aantal ministeries: het NCSC, het NBV en de RDI. Onder andere het toezicht op digitale infrastructuur is nog onvoldoende, vindt de partij. Gevoelige data moet zoveel mogelijk on-prem gehouden worden, “met strenge kaders voor het delen en verhandelen ervan”, aldus NSC. Daarnaast moeten overheidssystemen gebruik gaan maken van quantumveilige cryptografie, zodat toekomstige quantumcomputers niet de huidige encryptiemethodes onderuit kunnen halen. Om tegen hacks te beschermen, pleit NSC onder andere voor “decentrale opslag, geïsoleerde netwerken of zelfs fysieke kluizen” bij het opslaan van gevoelige data.
Digitale weerbaarheid
NSC interpreteert digitale weerbaarheid als een vraagstuk waarbij zowel voor bedrijven als burgers meer actie vanuit de overheid nodig is. Specifiek zouden de overheid en kritieke sectoren onvoldoende beschermd zijn tegen kwaadwillenden. Met andere woorden: informatiebeveiliging, dataveiligheid en cybersecurity moeten zowel voor burgers als bedrijven aangescherpt worden.
De overheid zou volgens NSC op moeten treden “om kwetsbare mensen te beschermen tegen schadelijke praktijken en te zorgen voor het algemeen welzijn van de bevolking”, met een verbetering van de digitale geletterdheid om dit te bewerkstelligen. Ook zou het nodig zijn om altijd overheidsdienstverlening op een niet-digitale manier aan te bieden. Op de basisschool dienen kinderen digitale vaardigheden leren, terwijl ook oudere generaties assistentie moeten kunnen krijgen. Verderop in het leertraject hoopt NSC innovatie aan te kunnen jagen op wetenschappelijk gebied, met onder meer extra aandacht voor quantumtechnologie, AI en fotonica.
Ook digitale opsporing moet verbeterd worden, aldus NSC. In het bijzonder spreekt men over het gevaar van aanvallen van hackers en cybercriminelen, waar politiediensten meer middelen tegen moeten krijgen. De capaciteit van digitale recherche wordt opgehoogd om phishing te bestrijden en bedrijven krijgen meer verantwoordelijkheid om de veiligheid van gebruikers te garanderen. Zo moeten grote techplatforms ervoor zorgen dat de werkelijke identiteit van gebruikers op te vragen is en schadelijke content weren. Wie dat niet doet, kan rekenen op “forse boetes”.
Innovatie
NSC is niet te spreken over de Europese afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven op verschillende belangrijke gebieden, zoals clouddiensten, AI-modellen, software in het algemeen en cybersecuritymaatregelen. Binnen de EU hoopt NSC internationale coördinatie te organiseren zodat de individuele landen niet tegen elkaar uit kunnen worden gespeeld. Dit geldt voor belastingvoordelen, de plaatsing van datacentra en uitzonderingen wat betreft privacywetgeving. Ook moeten burgers zelf meer actie kunnen ondernemen tegen techbedrijven. Zo wil NSC de online rechten van hen bevorderen door het eenvoudiger te maken om geschillen met techbedrijven in de eigen taal aan de rechter voor te leggen.
Kleinere techbedrijven van eigen bodem worden wel meer ondersteund in de plannen van NSC. “We zien het belang van regionale broedplaatsen voor start-ups en scale-ups, waar startende, groeiende en gevestigde ondernemers samen met onderwijs- en kennisinstellingen werken aan doorbraken op het gebied van technologie en duurzaamheid,” stelt het verkiezingsprogramma. Dit zou plaats moeten vinden met meer ondersteuning voor de “risicovolle beginfase”, zodat opstartende bedrijven niet kennis verliezen en wel fondsen beschikbaar hebben. De partij pleit voor meer regie bij de miljarden euro’s aan innovatiesubsidies, ter bevordering van “verduurzaming, digitalisering en strategische infrastructuur.”
Lees ook: EU lanceert plan om AI-start-ups toegang te verlenen tot supercomputers