De formele ratificering van de Wifi 7-standaard (802.11be) eerder dit jaar komt als geroepen voor internetproviders. Die hebben Wifi 7 namelijk hard nodig. We spreken onder andere hierover met Eric van Uden van AVM, die als Manager International Portfolio Development bij het Duitse bedrijf goed zicht heeft op dit soort ontwikkelingen.
We hebben de eerste gigabitsnelheden via wifi al tijdens tests met Wifi 5 (802.11ac)-apparatuur voorbij zien komen. Dat was echter in laboratoriumomstandigheden. Dat wil zeggen, in perfecte omgevingen zonder interferentie en met de nodige finetuning van de verbindingen. In de praktijk kwamen dat soort hoge snelheden vrijwel nooit voor. Aan de ene kant kwam dat doordat de technologie nog dermate in de kinderschoenen stond dat het simpelweg niet mogelijk was om buiten laboratoriumomstandigheden dat soort prestaties te halen. Aan de andere kant was dat ook het gevolg van de bandbreedte die door de providers beschikbaar werd gesteld.
Als je een 100Mbps-lijntje afneemt bij je provider, kun je nooit aan meer dan zo’n 90-95 Mbps bestanden en dergelijke van buiten het eigen netwerk halen. Het maakt hiervoor niet uit hoe snel je wifi-verbinding is. Uiteraard kon je in zo’n situatie met snelle netwerkhardware wel binnen je eigen netwerk gebruikmaken van hogere snelheden. Dat was zeker voor specifieke gebruiksdoelen (gaming, grote bestanden overzetten) zonder meer belangrijk. Maar de volledige meerwaarde van een snellere wifi-verbinding bleef buiten bereik.
WAN is leidend in wifi-ontwikkelingen
Bovenstaande mismatch tussen wifi-bandbreedtes en WAN-bandbreedtes is er inmiddels niet meer. Dat wil zeggen, met name vanwege de sterke opkomst van glasvezelverbindingen hebben we nu met XGS-PON een bandbreedte tot onze beschikking van tot 10 Gbps (in realiteit ligt dit in de buurt van 8,5 Gbps). Het gaat hier om symmetrische verbindingen, dus met 10 Gbps upload en download. Dit in tegenstelling tot de vorige generatie, GPON, waarbij het 10 Gbps down was, maar ‘slechts’ 2,5 Gbps up.
De uitrol van GPON en XGS-PON is relatief snel gegaan de laatste tijd. Dat heeft te maken met het feit dat partijen zoals KPN echt niet meer verder konden met de oude koperlijntjes. Die waren maximaal uitgeknepen dankzij allerlei ontwikkelingen op VDSL-gebied (denk aan vectoring bijvoorbeeld). Daarnaast is er met PON ook een aanmerkelijk goedkopere manier gekomen voor providers om glasvezel uit te rollen dan met het eerdere AON. PON (Passive Optical Network) maakt gebruik van een splitter bij een centrale locatie. Het is hiermee mogelijk veel adressen tegelijk aan te sluiten. Voor AON (Active Optical Network) moest er per adres een lijntje gelegd worden vanuit een centrale.
Wat heeft dit allemaal te maken met Wifi 7, denk je nu wellicht? Wel, WAN en wifi hebben een zekere symbiose met elkaar. Een van de redenen dat we zo lang met Wifi 5 (802.11ac) hebben gezeten, is dat de WAN-snelheden maar langzaam omhooggingen. Nu lijkt daar de rem vanaf te zijn. We zien nu dan ook dat Wifi 6(E) en Wifi 7 elkaar in rap tempo opvolgen. Dat is nodig want “wij moeten die snelheden [van de providers, red.] kunnen leveren op een device”, geeft Van Uden aan.
Met Wifi 7 is een theoretische doorvoersnelheid mogelijk van 46 Gbps. In werkelijkheid zal dit in optimale omstandigheden tegen de 6 Gbps liggen. Dit omdat het maximum van 16 spatial streams voor Wifi 7 verre van realistisch is. Maar goed, een kleine 6 Gbps is nog altijd een mooie theoretische doorvoersnelheid waar behoorlijk wat van zal overschieten in praktijksituaties. XGS-PON is dan welkom als netwerkstandaard voor de WAN.
Je zou kunnen zeggen dat de rollen tot op zekere hoogte omgedraaid zijn. Waar wifi voorheen moest wachten op WAN, is dat nu andersom. In de woorden van Van Uden: “Je hebt Wifi 7 nodig om de hogere snelheden te kunnen leveren.”
Wifi 7: opvallende kenmerken om WAN-bandbreedte optimaal te benutten
Met Wifi 6 en Wifi 6E zette wifi al een grote stap op het gebied van prestaties. Denk aan de evolutie van OFDM naar OFDMA en in Wifi 6E uiteraard de toevoeging van de 6GHz-band. Wifi 7 heeft niet zo’n spectaculaire nieuwe feature als Wifi 6E, maar voegt toch ook weer de nodige interessante zaken toe aan alles wat Wifi 6E al te bieden heeft. De belangrijkste zijn wat ons betreft vooral kenmerken die de beschikbare bandbreedte van wifi-apparatuur beter kunnen benutten.
Twee kenmerken van Wifi 7 die we er tijdens ons gesprek met Van Uden kort uitlichten zijn 4K-QAM en Multi-Link Operation (MLO). QAM staat voor Quadrature Amplitude Modulation en zorgt voor de ‘vertaling’ van digitale pakketjes (bits) op een analoog radiosignaal. Hoe meer je er op eenzelfde oppervlakte krijgt, des te meer data je kunt vervoeren over het signaal. Wifi 7 heeft een QAM van 4096, vier keer zo hoog als die van Wifi 6. De hogere snelheid die dit oplevert is het gevolg van het efficiënter benutten van de signalen.
Let wel, een QAM van 4096 is hoofdzakelijk theoretisch haalbaar. Je moet met een apparaat min of meer in een access point zitten om erbij in de buurt te komen. Als de afstanden groter worden, neemt het bitverlies snel toe. Dat heeft ermee te maken dat de foutmarge van 4K-QAM weer een stuk kleiner is dan die van eerdere generaties. Toch zou het er alsnog voor moeten zorgen dat je op een bepaalde afstand meer overhoudt dan met een lagere QAM. Op drie meter moeten er dus met 4K-QAM meer bits aankomen per signaal dan met een QAM van 1024.
MLO maakt het mogelijk om meerdere radio’s tegelijkertijd met hetzelfde apparaat te verbinden. Zo kun je een laptop verbinden met een access point op 5 GHz en op 6 GHz. Je kunt er dan voor kiezen om de ene als uplink te gebruiken en de andere als downlink, maar ook beide links tegelijk gebruiken als uplink en als downlink. Dat moet de afhandeling van clients sterk versnellen. Mits die clients het ondersteunen uiteraard, maar dat spreekt voor zich.
Wat ons betreft interessant om te vermelden hier is dat AVM al MLO deed en doet op Wifi 6, tussen de eigen routers en repeaters, sinds een van de laatste firmware-updates. Nu is het echter onderdeel van de nieuwe standaard, dus is het voor iedereen bereikbaar.
Wifi 7 krijgt snelle adoptie
Efficiënter omspringen met de beschikbare bandbreedte is nodig, geeft Van Uden aan. Er zijn namelijk steeds meer apparaten die verbinding moeten maken en houden met wifi. Dan gaat het vaak niet eens om ieder device een enorme bandbreedte te geven, maar vooral over de afhandeling van de communicatie met de apparaten. Uiteraard is het interessant dat we nu kanalen kunnen inzetten met een bandbreedte van 320 MHz, die dus heel veel data kunnen verzetten, maar dat is met name voor omgevingen waar veel apparaten verbinding moeten maken niet handig.
De combinatie van de hogere WAN-snelheden en de sterke toename van het aantal aangesloten apparaten is de ideale aanjager voor Wifi 7, ziet Van Uden. Hij verwacht dan ook dat het een snelle adoptie krijgt. Niet alleen bij de aanbieders van wifi-apparatuur (die er eigenlijk altijd als de kippen bij zijn), maar juist ook in de clients. De druk vanuit de providerkant, met de hoge bandbreedtes, zal daarvoor zorgen, verwacht hij.
Voor het MKB is de komst van Wifi 7 zonder meer goed nieuws, geeft Van Uden aan. Hoge snelheden zijn daar vaak niet zo heel belangrijk, maar applicaties moeten vaak wel een stabiele verbinding hebben. De verbinding mag niet wegvallen, al was het maar omdat je vaak opnieuw in moet loggen als het te lang duurt voor er weer verbinding is. AVM heeft hier ook ervaring mee. “We hebben veel gedaan in de politiewereld, daar speelden dit soort eisen ook”, geeft hij aan. “Met Wifi 7 kun je een stabiele verbinding veel beter garanderen”, voegt hij eraan toe.
Voor AVM betekent de snelle adoptie van Wifi 7 dat het enkele jaren na Wifi 6 en Wifi 6E de volledige line-up moet gaan updaten. Het bedrijf heeft stiekem behoorlijk wat producten in het aanbod zitten, verspreid over glasvezel, kabel, DSL en uiteraard ook repeaters, dus dat is een behoorlijke klus. In al die segmenten moet er dit jaar nog een Wifi 7-optie komen. Van Uden laat de roadmap voor 2024 aan ons zien, waarop een indrukwekkend aantal nieuwe producten prijkt. De eerste Wifi 7 router van AVM is er al, waarna de rest gestaag zal volgen.
Grotere beloftes, hogere verwachtingen, meer inzicht?
Providers zorgen voor de primaire push voor Wifi 7, in samenwerking met de fabrikanten van de wifi-apparatuur. Gezamenlijk doen ze de nodige beloftes richting de markt. Toen het verschil tussen wat wifi-apparatuur kon leveren en via de WAN beschikbaar was nog heel groot was, maakte dat allemaal niet zoveel uit. Dat is inmiddels niet meer zo, met de combinatie van XGS-PON en Wifi 7.
De kans is groot dat klanten kritischer gaan kijken naar de prestaties van hun netwerken, nu er een goede balans mogelijk is tussen WAN en WLAN. “De volgende behoefte is laten zien aan klanten dat ze hun snelheden halen”, in de woorden van Van Uden. Een voorbeeld van een dergelijk inzicht is dat een apparaat simpelweg te ver verwijderd is van een access point om goed te kunnen functioneren. Het is niet altijd het netwerk dat stuk is, met andere woorden. Het ligt vaak ook aan andere factoren, die je inzichtelijk moet maken om klanten te laten zien dat het niet gek is dat ze hun snelheden niet halen.
Meer standaardisatie nodig
Bovenstaande uitspraak klinkt logisch, maar is nog helemaal niet zo eenvoudig om te realiseren, geeft Van Uden aan. Althans, als het gaat om de providers en zakelijke gebruikers. Voor consumenten kan AVM het vanuit het eigen ecosysteem goed afdekken. Maar voor grotere omgevingen, waar ongetwijfeld ook meerdere merken door elkaar gebruikt worden, moeten er universele standaarden gebruikt worden.
Dergelijke standaarden zijn er wel, maar “het staat nog in de kinderschoenen”, geeft Van Uden aan. Er zitten velden in het TR-181 datamodel dat binnen het Broadband Forum wordt gebruikt om bij te houden wat er gebeurt in een netwerk vanuit kwaliteitsoogpunt om zaken inzichtelijk te maken. Deze zijn echter vaak vendorspecifiek, dus die moeten gestandaardiseerd worden. En dat gaat vaak langzamer dan wanneer leveranciers zelf iets willen toevoegen. Kijk maar naar MLO, dat AVM al had draaien in Wifi 6, maar pas in Wifi 7 een standaard is. De gestage ontwikkeling van BUS (Broadband User Services) voor de consumentenmarkt laat echter zien dat het wel degelijk mogelijk is. Of dat ook voor zakelijke omgevingen realistisch is, valt nog te bezien. Daar spelen toch ook wel wat andere krachten een rol en zijn traditionele providers een stuk minder dominant.
Bron afbeelding: Wi-Fi Alliance