Vlak voordat een nieuwe ministersploeg op het bordes staat, pakt het demissionaire kabinet de verspreiding van desinformatie aan. Dat doet het met een groot pakket aan maatregelen. Dit schrijven demissionair minister van Binnenlandse Zaken De Jong en demissionair staatssecretaris Van Huffelen voor Digitalisering in een brief aan de Tweede Kamer.
Volgens de Kamerbrief van beide afscheidnemende bewindslieden neemt de verspreiding van desinformatie in Nederland in omvang en intensiteit toe. Het demissionaire kabinet vindt dit een zorgwekkende ontwikkeling, mede omdat dit tot onrust en onzekerheid bij mensen kan leiden, een verstorend effect op de samenleving als geheel heeft en op het leven van individuele personen in die samenleving.
Hierdoor zijn volgens de demissionaire bewindslieden strengere maatregelen nodig om deze tendens te bestrijden en de ondermijnende impact ervan aan te pakken.
Vier terreinen en drie categorieën
De aangekondigde maatregelen richten zich op een viertal terreinen, waaronder belangrijke democratische processen (waaronder verkiezingen), de volksgezondheid (inclusief mentale gezondheid en vaccinaties) en sociale en maatschappelijke stabiliteit. Het vierde en laatste terrein waarvoor maatregelen tegen desinformatie moeten worden genomen is het gebied van (internationale) veiligheid en stabiliteit.
De maatregelen zijn verder in een drietal categorieën onder te verdelen. In de eerste plaats gaat het om maatregelen die verspreiders en verspreiding van desinformatie moeten aanpakken. Dit door het instellen van een meldcentrum, een commissie voor geschillenbeslechting en de implementatie van de digitaledienstenverordening (DSA).
Het belangrijkste onderdeel in deze categorie is het verminderen van de risico’s op desinformatie die het gebruik van GenAI met zich mee kan brengen. Vooral omdat het mediagebruik van burgers zich steeds meer van traditionele media naar online platforms verschuift. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het signaleren en eventueel tegengaan van levensechte deepfakes. Volgens de verantwoordelijke demissionaire minister en staatssecretaris hebben GenAI-ontwikkelingen een grote impact op bijvoorbeeld de mediasector en de weerbaarheid van burgers.
Voor het beperken van de risico’s van GenAI wil het demissionaire kabinet onder meer publiek beschikbare AI-benchmarking en -tooling mogelijk maken. Dit moet zogenoemde ‘vangrails’ bieden voor ‘verantwoorde GenAI’ in Nederland.
Factchecking, weerbaarheid en antidemocratische gevolgen
De tweede categorie waarvoor maatregelen moeten worden genomen is het vastleggen van factchecking als belangrijk onderdeel van de maatschappij, bijvoorbeeld door te onderzoeken of er financiering mogelijk is om factcheckers onafhankelijk en duurzaam te laten werken. Daarnaast moet het werk van factcheckers bevorderd worden, menen de bewindslieden.
Verder wil het demissionaire kabinet ook de mediawijsheid van burgers verder versterken. Op dit moment is desinformatie nog beperkt in de mediaconsumptie van burgers, maar de regering wil voorkomen dat de maatregelen averechts werken. Specifiek betekent dit: niet te vaak waarschuwen, want te veel valse alarmen roepen op hun eigen beurt weer wantrouwen op.
De laatste twee categorieën waaraan aandacht zal worden geschonken, zijn het vergroten van de weerbaarheid van burgers tegen onjuiste antidemocratische ‘narratieven’ en het onderzoeken van de gevolgen van desinformatie op de democratische rechtsstaat.
Update volgend jaar
De uitvoering van deze maatregelen worden naar verwachting overgelaten aan inmiddels bekende opvolgers van beide demissionaire bewindslieden. Het gaat hierbij om Judith Uitermark (NSC) als beoogd minister van Binnenlandse Zaken en Koningsrijkrelaties en Zsolt Szabó (PVV) als beoogd staatssecretaris voor Digitalisering. Het is wel de bedoeling dat er over een jaar een update komt van de voortgang van de genoemde maatregelen.
Lees ook: Zsolt Szabó maakt overstap van Capgemini naar staatssecretaris voor Digitalisering